جامعه شناسی آموزش و پرورش با رویکرد معرفی نظریه ها
جامعه شناسی آموزش و پرورش
نشراستخدام مفتخر است تا در کنار ارائه نمونه سوالات استخدامی آموزش و پرورش با انتشار مقالات تخصصی-تالیفی و نیز گاها ترجمه مقالات روز دنیا در حوزه آموزش و پرورش به چالش های پیش رو شما معلمین گرامی و راهکارهای برونرفت از این چالش ها بپردازد.سعی شده تا با برقراری ارتباط با دانشجویان دانشگاه های برتر کشور از جمله تربیت مدرس و شهید بهشتی در حوزه های مختلف با ارائه مقالاتی کاربردی و سازنده به شما عزیزان جهت بروزرسانی دانش خود کمک نماییم، امیدمی رود تا با مطالعه مقاله جامعه شناسی آموزش و پرورش بتوانید به دیدی جامع پیرامون این مهم دست یافته تا امکان جستجوهای بیشتر حول موضوع جامعه و آموزش و پرورش برای شما دانشجویان و معلمین گرامی فراهم گردد، در ادامه با ما همراه باشید.
جامعه شناسی چیست ؟
در جامعه شناسی در درجه اول به روابط اجتماعی پرداخته می شود.در واقع جامعه شناسی، مطالعه علمی رفتار انسانها به صورت گروهی بوده که هدف آن کشف قواعد و نظم حاکم در رفتار بشر و سپس بیان این کشفیات به عنوان گزارههای نظری و یا تعمیم هایی که طیف گسترده ای از الگوهایی رفتاری را توصیف می کند، می باشد.
آموزش چیست؟
جامعه شناسان معتقدند که آموزش در جامعه اتفاق افتاده و لذا امری کاملا اجتماعی تلقی می گردد. در واقع ایدهآل هر محیط اجتماعی، مبانی آموزش را تعیین کرده که مبانی تاکیدی اجتماع مذکور به وسیله آموزش به سایر افراد جامعه منتقل می گردد. در این میان تداوم آموزش آنقدر حائز اهمیت بوده که در صورت نادیده گرفته شدن، هرگز نباید توقع یک حرکت مستمر را از جامعه انتظار داشت.
دیوید امیل دورکیم ( جامعه شناس بزرگ قرن نوزدهم )آموزش را وسیله ای برای سازماندهی خود فردی و خود اجتماعی می داند. به عقیده دورکیم من و ما به یک وحدت منظم، پایدار و معنادار تبدیل شده که درونی سازی ارزش ها و انضباط، نشان دهنده ورود یک کودک یا شخص به جامعه بوده و لذا مطالعه و تحلیل آموزش و پرورش با بهرهگیری از رویکردهای جامعه شناسی بسیار مهم می باشد.
جامعه شناسی آموزش و پرورش و نقش تعلیم و تربیت
تعلیم و تربیت هر چیزی است که شیوه زندگی یک جامعه یا گروهی از مردم را در بر می گیرد.نوزاد انسان به طور باورنکردنی پذیرای تجربه است. یعنی او قادر به ایجاد طیف گسترده ای از باورها در مورد دنیای اطراف خود، مهارت در دستکاری آن و چگونگی دستکاری آن می باشد.هر نوزادی از بدو تولد تا زمانی طولانی، به جهت رشد شخصیت انسانی خود کاملا به دیگران وابسته می باشد.
بنابراین کودک با استفاده از تعلیم و تربیت به عنوان فرآیندی که از طریق آن می تواند ظرفیت های فیزیکی، اجتماعی و اخلاقی مطلوب هر جامعه را کسب نماید، رشد کرده و می تواند استعداد خود را شکوفا نماید.جامعه شناسی به دنبال آن آموزش درست، اغلب می تواند به عنوان یک تلاش اساسی به پرورش افراد جامعه کمک کرده تا به آرزوهای خود دست یافته و همچنین بر ناتوانی ها غلبه کرده و در راستای دستیابی به برابری بیشتر، کسب ثروت و قرار گیری در موقعیت اجتماعی مناسب اقدام نمایند.
به طور خلاصه، جامعه شناسی آموزش و پرورش به عنوان مطالعه روابط بین آموزش و پرورش و فرآیندهای جامعه شناختی درگیر در یک موسسه آموزشی تعریف می شود.بنابراین جامعه شناسی تعلیم و تربیت بر جنبه های جامعه شناختی آموزش، پدیده های آموزشی و نهادها تأکید دارد. در جامعه شناسی تعلیم و تربیت مشکلاتی که معلمین و به طور کل دست اندرکاران آموزشی و حتی دانش آموزان با آن مواجه می شوند اساساً مشکلاتی جامعه شناسی به حساب آمده و با این نگاه به تحلیل آن ها پرداخته می شود، در صورتی که خارج از جامعه شناسی مذکور این موارد به عنوان مشکلات آموزشی محسوب شده و از این باب به دنبال ارائه راه حل برای آن ها می باشند.
ریشه های تاریخی و دیدگاه های نظری جامعه شناسی آموزش و پرورش
جامعه شناسی سیستماتیک آموزش و پرورش با کار امیل دورکیم در سال های ۱۸۵۸ تا ۱۹۱۷ و با عنوان آموزش اخلاقی به عنوان مبنایی برای همبستگی ارگانیک آغاز و با مطالعات ماکس وبر در سال های ۱۸۶۴ تا ۱۹۲۰ در مورد باسوادان چینی به عنوان ابزار کنترل سیاسی ادامه یافت.با این حال، پس از جنگ جهانی دوم، جامعه شناسی آموزش و پرورش مجددا در سراسر جهان، و البته تحت موضوعاتی همچون کارکردگرایی تکنولوژیک در ایالات متحده، اصلاحات برابری طلبانه فرصت ها در اروپا، و نظریه سرمایه انسانی در اقتصاد، مورد توجه قرار گرفت.
کارکردگرایان ساختاری در جامعه شناسی آموزش
کارکردگرایان ساختاری معتقدند که جامعه به سمت تعادل اجتماعی و نظم اجتماعی گرایش دارد.آنها جامعه را مانند بدن انسان می بینند که در آن نهادهایی مانند آموزش اهمیت بسیاری داشته و سبب می گردند تا اندام های بدن (جامعه) سالم نگه داشته شوند و به خوبی رشد نماید. کارکردگرایان ساختاری بر این باورند که نقش مؤسسات آموزشی ایجاد اجماع مشترک بین اعضای جدید (یعنی کودکان) می باشد.
دورکیم معتقد است:
- مؤسسات آموزشی ارزش های کلی اخلاقی را از طریق برنامه درسی و آموزشی پنهان یا حتی آشکار تنظیم می کنند.
موسسات همچنین یادگیرندگان را برای بازار آینده مرتب و دسته بندی می کنند. در واقع می توان گفت که به این طریق دانش آموزان درجه بندی شده تا هر دانش آموز متناسب با درجه تعیینی، برای پذیرش مسئولیت خود در آینده محیا گردد. افراد موفق برای مشاغل بالاتر و دانش آموزان با درجات پایین تر برای مشاغل با اهمیت کمتر آموزش دیده و بدین گونه رفتار اعضای جامعه تنظیم می شود تا هر فرد نقش خود را در جامعه با توجه به موقعیت اجتماعی خود بپذیرد.
- بنابراین ساختار کارکردگرایی با تحرک اجتماعی مخالف بوده و در تضاد است.
اجتماعی شدن و نقش تعلیم از منظر کارکردگرایان ساختاری
سلامت اجتماعی به معنای نظم اجتماعی بوده و زمانی تضمین می شود که تقریباً همه افراد یک جامعه ارزش های اخلاقی عمومی آن جامعه را بپذیرند.از این رو کارکردگرایان ساختاری بر این باورند که هدف نهادهای کلیدی همچون آموزش، اجتماعی کردن کودکان و نوجوانان است.
در واقع اجتماعی شدن فرآیند است که:
- به وسیله آن نسل جدید دانش، نگرش و ارزش هایی که به آن نیاز دارد را می آموزد.
پرکردن نقش ها در جامعه
آموزش و پرورش باید عملکرد دیگری نیز داشته باشد: با خالی شدن مشاغل مختلف، هر شغل باید با استفاده افراد متناسب سریعا پر شود. بنابراین هدف دیگر آموزش و پرورش مرتب سازی و رتبه بندی افراد برای استخدام در بازار کار می باشد به نحوی که افرادی که در درجه بندی های گفته شده سطح بالاتری داشته اند، عهده دار مشاغلی با درآمد و انعام بالاتر شده و نیز کسانی که آموزش های سطح پایین تری دیده اند متناسب با سطح مربوطه در مشاغلی با درآمد کمتر قرار گیرند.
- لذا هدف دیگر آموزش، مرتب سازی بازار کار می باشد.
جامعه شناسی آموزش و بازتولید اجتماعی
دیدگاه جامعه شناسی نظریه تعارض، برخلاف دیدگاه کارکردگرایی ساختاری در آموزش و پرورش، بر این باور است که جامعه مملو از گروههای اجتماعی مختلف و در تضاد با یکدیگر با آرمانهای متفاوت می باشد.دسترسی متفاوت به فرصت های زندگی، عدم دسترسی همگان به سطح متعادلی از امکانات ،باورهای مختلف و …. سبب می گردد تا بسیاری از افراد آنگونه که باید ظهور و بروز نکنند.
- روابط در جامعه در این دیدگاه عمدتاً مبتنی بر استثمار، ظلم، سلطه و انقیاد است.
بسیاری از معلمان تصور میکنند که بخش عمده ای از دانش آموزان با شرایط زنگی پایین تر از سطح متوسط در حال گذراندن زمان خود می باشند در صورتی که برای برخی دیگر اینگونه نمی باشد. برخی از کودکان پس از مدرسه به والدین خود کمک کرده و مسئولیتهای خانگی قابل توجهی را برعهده دارند، برخی تک والدین بوده و از این قبیل مسائل که سبب می گردد انجام دقیق و کلیه تکالیف محوله به این دانش آموزان دشوار باشد لذا عملکرد تحصیلی آنها کاهش یافته و آنگونه که باید، نمی توانند برای تحصیل و کسب آموزش زمان بگذارند.
تحقیقات جامعه شناسی نشان می دهد در جایی که معلمان رسمیت مطالعه منظم را ملایم کرده و روشهای کاری ترجیحی دانشآموز را در برنامه درسی ادغام کردهاند، دانشآموزان نقاط قوتی را نشان میدهند که قبلاً از آنها آگاه نبودهاند. با این حال تعداد کمی از معلمان از برنامه درسی سنتی منحرف شده و برنامه درسی که توسط دولت و صاحبان قدرت تعیین شده است را بیان می کنند. این نوع از آموزش و پرورش برای بسیاری از دانشآموزان که آن را بیمعنی میدانند، چندان معنیدار نمی باشد.
ویلسون و وین بیان میکنند که:
دانشآموزان متوجه میشوند که ارتباط مستقیمی بین موضوعاتی که انجام میدهند و آینده قابل تصورشان در بازار کار وجود ندارد. ارزشهای ضد مدرسهای که این کودکان نشان میدهند اغلب از آگاهی آنها نسبت به علایق واقعی خود ناشی میشود.
سارجنت معتقد است که:
برای دانشآموزان طبقه کارگر، تلاش برای موفقیت و جذب ارزشهای طبقه متوسط مدرسه، پذیرش موقعیت اجتماعی فرودستشان به همان اندازه است که گویی مصمم به شکست هستند. فیتزجرالد بیان میکند که «بدون توجه به توانایی تحصیلی یا تمایل آنها به یادگیری، دانشآموزان خانوادههای فقیر شانس نسبتا کمی برای کسب موفقیت دارند.او در ادامه می گوید که برای کودکان متوسط و بهویژه طبقات بالا، حفظ موقعیت برتر خود در جامعه به تلاش کمی نیاز دارد. دولت فدرال به مدارس خصوصی «مستقل» کمک مالی میکند که این مهم ثروتمندان را قادر میسازد تا با پرداخت هزینه، آموزش خوبی کسب کنند. با این آموزش خوب، بچههای ثروتمند بهتر عمل میکنند، دستاوردهای بالاتری کسب میکنند و پاداشهای بیشتری را بدست می آرورند، به این ترتیب استمرار امتیاز و ثروت برای نخبگان به صورت مستمر امکان پذیر می شود.
- نظریه پردازان تعارض معتقدند که این بازتولید اجتماعی همچنان در حال اتفاق افتادن می باشد زیرا کل سیستم آموزشی با ایدئولوژی ارائه شده توسط گروهی مستتر گردیده است.
افسانه آموزش و پرورش در دسترس همگان
در واقع، آنها این افسانه را که آموزش در دسترس همگان است خود تداوم بخشیده تا ابزاری برای دستیابی به ثروت و موقعیت فراهم نمایند. طبق افسانهی گفته شده، هرکسی که نتواند به این هدف دست یابد، تنها خود را مقصر می پندارد. رایت معتقد است که تاثیر این اسطوره این است که یعنی گروه متوسط جامعه با دیدن مشکلات شخصیشان بخشی از مسائل اجتماعی عمده را رها می نمایند.
این دوگانگی به قدری موفقیت آمیز است که بسیاری از والدین سال ها مشاغل وحشتناک را تحمل می کنند و معتقدند که این فداکاری به فرزندانشان امکان می دهد تا فرصت هایی را در زندگی داشته باشند که خودشان نداشتند. این افراد فقیر و محروم قربانی ترفند اعتماد اجتماعی می باشند. آنها تشویق شده اند که باور کنند که هدف اصلی مدرسه تقویت برابری است، در حالی که در واقعیت، مدارس قصد جامعه را برای حفظ توزیع نابرابر وضعیت و قدرت قبلی منعکس می کنند.
دیدگاه مذکور در بین برخی به عنوان یک دیدگاه بدبینانه و دیدگاهی برای فرار از پاسخ گویی شخص، حداقل به خودش برای کم کاری هایی که کرده است معرفی می گردد.در هر صورت می توان این دیگاه را به عنوان یک فرضیه که شاید بخشی از یک واقغیت باشد، در نظر گرفت.
جامعه شناسی از منظر بوردیو و سرمایه فرهنگی در آموزش و پرورش
این نظریه بازتولید اجتماعی به طور قابل توجهی توسط پیر بوردیو تئوریزه شده است. با این حال، بوردیو به عنوان یک نظریه پرداز اجتماعی همواره به دوگانگی بین امر عینی و ذهنی، یا به بیان دیگر، بین ساختار و عامل توجه داشته است. بوردیو چارچوب نظری خود را حول مفاهیم مهم عادت، میدان و سرمایه فرهنگی بنا کرده است. این مفاهیم مبتنی بر این ایده هستند که ساختارهای عینی شانس افراد را از طریق مکانیسم عادت، جایی که افراد این ساختارها را درونی می کنند، تعیین می کنند. با این حال، عادت نیز به عنوان مثال، با موقعیت یک فرد در زمینه های مختلف، خانواده و تجربیات روزمره او شکل می گیرد. بنابراین موقعیت طبقاتی فرد شانس زندگی فرد را تعیین نمی کند، اگرچه نقش مهمی را در کنار سایر عوامل ایفا می کند.
- بوردیو از ایده سرمایه فرهنگی برای کشف تفاوت در نتایج برای دانش آموزان طبقات مختلف در سیستم آموزشی فرانسه استفاده کرد.
او تنش بین بازتولید محافظه کارانه و تولید نوآورانه دانش و تجربه را بررسی کرد. او دریافت که این تنش با توجه به اینکه کدام گذشته و حال فرهنگی خاص باید در مدارس حفظ و بازتولید شود تشدید می شود. بوردیو استدلال می کند که فرهنگ گروه های مسلط و در نتیجه سرمایه فرهنگی آنهاست که در مدارس تجسم یافته است و این به بازتولید اجتماعی می انجامد.
سرمایه فرهنگی
سرمایه فرهنگی گروه مسلط در قالب اعمال و ارتباط با فرهنگ، توسط مدرسه به عنوان سرمایه طبیعی و تنها نوع مناسب سرمایه فرهنگی فرض می شود و لذا مشروعیت می یابد. این سازمان به طور یکسان از همه دانشجویانش می خواهد که آنچه را که نمی دهد داشته باشند. این سرمایه فرهنگی مشروع به دانش آموزانی که دارای آن هستند این امکان را می دهد تا سرمایه آموزشی را در قالب مدارک تحصیلی به دست آورند. بنابراین، آن دانشآموزان طبقه پایین محروم هستند. برای کسب صلاحیت، آنها باید سرمایه فرهنگی مشروع را با مبادله سرمایه فرهنگی خود (معمولاً طبقه کارگر) به دست آورند. این مبادله یک تبادل مستقیم نیست، به دلیل اخلاق کلاسی دانش آموزان طبقه پایین.
اخلاق طبقاتی به عنوان تمایلات خاص و انتظارات ذهنی از مدرسه و فرهنگ توصیف می شود
این بدان معناست که نه تنها کودکان به دلیل این واقعیت که باید شیوه جدیدی از بودن یا ارتباط با جهان و به ویژه شیوه جدیدی برای ارتباط و استفاده از زبان را بیاموزند، موفقیت در مدرسه سختتر میشوند، بلکه باید همچنین برخلاف غرایز و انتظارات آنها عمل کنند. انتظارات ذهنی متاثر از ساختارهای عینی موجود در مدرسه، بازتولید اجتماعی را با تشویق دانش آموزان کم برخوردار به حذف خود از سیستم تداوم می بخشد، به طوری که با سفر در سطوح سیستم کمتر و کمتری پیدا می شود. فرآیند بازتولید اجتماعی نه کامل است و نه کامل، اما با این حال، تنها تعداد کمی از دانش آموزان کم برخوردار به موفقیت می رسند. برای اکثریت این دانشآموزان که در مدرسه موفق میشوند، باید ارزشهای طبقات غالب را درونی کنند و از آنها به عنوان ارزشهای خود استفاده کنند، تا به عادت اولیه و ارزشهای فرهنگیشان آسیب برساند.
در انتها :
امید می رود تا با ارائه مقاله جامعه شناسی آموزش و پرورش بتوانیم رضایت شما داوطلبین شرکت در آزمون های استخدامی ۱۴۰۰ و نیز شما دانشجویان و معلمین عزیز را کسب نماییم.نشراستخدام در تلاش است تا با ترجمه و نیز انتشار مقالات تالیفی بروز دنیا، سطح دانش شما عزیزان و نیز آگاهی شما داوطلبین گرامی از نظریه های مختلف جامعه شناسی و نیز آموزشی را فراهم نماییم./نظریات و انتقادات خود را برای ما ارسال نمایید/با تشکر مدیریت وبسایت تخصصی نشر استخدام