وظایف شهرداری ها در ایران: بررسی کامل و جامع قوانین و تغییرات
وظایف شهرداری ها طبق قانون: نگاهی دقیق به مسئولیت‌ها و چالش‌ها
قانون شهرداری‌های کشور یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین قوانین مدون در نظام حقوقی ایران است که برای نخستین بار در یازدهم تیرماه سال ۱۳۳۴ به تصویب مجلس رسید. این قانون، با وجود گذشت بیش از شش دهه، همچنان یکی از جامع‌ترین قوانین در حوزه مدیریت شهری به شمار می‌رود و چارچوب اصلی آن تاکنون حفظ شده است. هدف اصلی از تصویب این قانون، ایجاد یک ساختار منظم و کارآمد برای مدیریت شهرها، تأمین رفاه عمومی، ارائه خدمات شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان بوده‌است. در این راستا، وظایف شهرداری به‌طور دقیق و مفصل تعریف شده‌اند تا به‌طور مؤثر از عهده مسئولیت‌های خود برآیند و نیازهای شهری را برطرف کنند.
با گسترش شهرنشینی، نیازهای شهری و اجتماعی تغییر کرده و بر پیچیدگی مسائل شهری افزوده شده‌است. در این راستا، قانون و وظایف شهرداریها نیز دستخوش تغییراتی شده است تا بتواند متناسب با شرایط روز، پاسخگوی نیازهای مدیریتی و اجرایی شهرها باشد. از سوی دیگر، شهرداریها به عنوان نهادهای اجرایی اصلی در شهرها، نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌ها، مدیریت شهری، ارائه خدمات عمومی، نظارت بر ساخت‌وساز و حفظ بهداشت و زیبایی شهرها ایفا می‌کنند. این وظایف گسترده نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه شهرداری ها در مدیریت شهری و ضرورت آشنایی شهروندان با عملکرد و مسئولیت‌های این نهاد است.
در این مقاله به بررسی کامل وظایف شهرداریها طبق قانون مصوب سال ۱۳۳۴ می‌پردازیم و همچنین تغییرات و به‌روزرسانی‌های جدید را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شرایط تأسیس شهرداری در یک منطقه
طبق ماده ۱ قانون شهرداری، هر منطقه‌ای که حداقل ۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته باشد، می‌تواند شهرداری مستقل داشته باشد. علاوه بر این، وزارت کشور مجاز است در مناطقی با جمعیت کمتر، در صورت نیاز و بر اساس نظر کارشناسان، اقدام به تأسیس شهرداری نماید. در مقابل، چنانچه پس از تأسیس مشخص شود که درآمد کافی برای اداره آن وجود ندارد، امکان انحلال شهرداری نیز پیش‌بینی شده است.
- حوزه استحفاظی شهرداری
ماده ۲ و ۳ قانون شهرداری تأکید دارد که محدوده فعالیت و استحفاظی شهرداری توسط شورای شهر و وزارت کشور تعیین و تصویب می‌شود. در این قانون، شهرداری به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل شناخته شده و مطابق با وظایف محوله، خدمات مختلفی را در حوزه مدیریت شهری ارائه می‌دهد.
- انتخاب و وظایف انجمن شهر
از ماده ۴ تا ۴۹، قانون شهرداریها به نحوه انتخاب انجمن شهر، شرایط انتخاب شوندگان و انتخاب کنندگان، مدت تصدی، نحوه تشکیل جلسات و سایر وظایف این نهاد می‌پردازد. انجمن شهر به عنوان نهاد نظارتی شهرداری عمل کرده و بر عملکرد آن نظارت دارد.
- انتخاب شهردار و معاون شهردار
در فصل پنجم، مواد ۵۰ تا ۵۴، نحوه انتخاب شهردار و ویژگی‌های مورد نیاز برای تصدی این سمت مشخص شده‌است. بر اساس این قانون، مدت تصدی شهردار ۲ سال است و شهردار موظف به اجرای تمامی مصوبات شورای شهر و قوانین مربوطه می‌باشد. همچنین در صورت نیاز، فرآیند استیضاح و برکناری وی نیز مشخص شده است.
قانون استخدام شهرداری ها
فصل هفتم قانون شهرداری‌های کشور، که از ماده ۵۸ آغاز می‌شود، به‌طور خاص به مقررات استخدامی و مالی شهرداریها پرداخته است. در این فصل، نحوه استخدام، ویژگی‌های افراد واجد شرایط، میزان حقوق و دستمزد برای سمت‌های مختلف، از جمله شهردار، مهندس، ناظر فنی، سرکارگر و سایر کارکنان شهرداریها، به‌طور دقیق مشخص شده‌است. همچنین شرایط انتقال و استخدام مجدد کارکنان شهرداریها و نحوه جذب نیروهای جدید نیز در این بخش از قانون و وظایف شهرداری مورد توجه قرار گرفته‌است.
با گذشت ۶۵ سال از تصویب این قانون، بخش استخدام شهرداریها دستخوش تغییرات زیادی شده است. این تغییرات به دلیل گسترش دانشگاه‌ها، افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مختلف و رشد جمعیت کشور صورت گرفته است. از این رو، شهرداریها نیاز به تعریف شغل‌های جدید دارند تا با چالش‌های جدید شهرها مقابله کنند. اکنون، برای جذب نیروی متخصص، شهرداریها باید با دریافت مجوزهای لازم از سازمان سنجش، آزمون‌های استخدامی برگزار کرده و از میان داوطلبان برگزیده، نیروی انسانی مورد نیاز خود را جذب کنند.
قانون وظایف اصلی شهرداری
مدیریت شهرها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای قوانین مشخصی است که شهرداریها موظف به رعایت آن‌ها هستند. این قوانین به‌طور خاص برای بهبود شرایط زندگی شهروندان و رشد پایدار شهرها تدوین شده‌اند. به همین دلیل، شهرداریها مسئولیت‌های متعددی بر عهده دارند که هرکدام به‌طور مستقیم با رفاه عمومی و توسعه شهری ارتباط دارند. از زمان تصویب قانون شهرداری در سال ۱۳۳۴، این وظایف تحت عنوان ۲۶ ماده قانونی به‌طور جامع تعریف شده‌اند. در ادامه، به بررسی و تحلیل مهمترین وظایف شهرداری ها خواهیم پرداخت تا نقش کلیدی آن‌ها در مدیریت شهرها روشن‌تر شود.
مهمترین وظایف شهرداری را نام ببرید
مهمترین وظایف شهرداریها به شرح زیر می‌باشد:
۱- توسعه و نگهداری زیرساخت‌های شهری
- ایجاد و نگهداری خیابان‌ها، کوچه‌ها و معابر عمومی
- احداث و نگهداری مجاری فاضلاب و هدایت آب‌های سطحی در چارچوب وظایف شهرداری
- زیباسازی و روشنایی معابر
- تأمین و توزیع برق شهری
۲- مدیریت شهری و حفظ نظم عمومی
- جلوگیری از سد معبر و اشغال غیرقانونی پیاده‌روها
- نظارت بر عملکرد اصناف و جلوگیری از گران‌فروشی
- مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز
۳- خدمات بهداشتی و اجتماعی
- مدیریت جمع‌آوری زباله و پسماندهای شهری
- همکاری با سازمان بهداشت برای پیشگیری از بیماری‌ها
- جمع‌آوری متکدیان و کارتن‌خواب‌ها و فراهم کردن شرایط آموزش و اسکان آن‌ها طبق وظایف شهرداری
۴- نظارت بر امور مالی و اقتصادی شهر
- برآورد و تصویب بودجه سالانه شهرداری
- تعیین و دریافت عوارض و مالیات شهری
- خرید، فروش و اجاره املاک و اموال منقول و غیرمنقول شهر
۵- اقدامات ایمنی و مدیریت بحران
- اتخاذ تدابیر لازم برای پیشگیری از سیل، زلزله و حریق
- ایجاد ایستگاه‌های آتش‌نشانی و امدادرسانی
۶- ساماندهی حمل‌ونقل شهری
- توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت پایانه‌های مسافربری
- ایجاد و نظارت بر پارکینگ‌های عمومی در چارچوب وظایف شهرداری
این وظایف تنها بخشی از مسئولیت‌های گسترده شهرداریها هستند که اجرای صحیح آن‌ها تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی شهروندان دارد. با توجه به تغییرات گسترده در سبک زندگی و توسعه شهرها، شهرداریها باید همواره برنامه‌های خود را به‌روز نگه دارند و با استفاده از فناوری‌های نوین، خدمات بهتری ارائه دهند.
به‌روزرسانی‌ها و تغییرات جدید در قانون شهرداری
در طول ۶۵ سال گذشته، وظایف شهرداری ها با توجه به تغییرات اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیکی، دستخوش اصلاحات متعددی شده‌اند. افزایش جمعیت شهرها، توسعه فناوری و گسترش دغدغه‌های زیست‌محیطی، باعث شده است تا قوانین مرتبط با شهرداریها نیز متناسب با نیازهای روز جامعه تغییر کند. برخی از تغییرات و به‌روزرسانی‌های پیرامون وظایف شهرداری های کشور شامل موارد زیر هستند:
- برگزاری آزمون‌های استخدامی شهرداری از طریق سازمان سنجش برای جذب نیروی متخصص
- افزودن نظارت بر محیط‌زیست و اجرای برنامه‌های توسعه پایدار شهری
- هوشمندسازی خدمات شهری از طریق فناوری‌های نوین
- افزایش شفافیت مالی و اجرای سیستم‌های نظارتی دقیق‌تر برای جلوگیری از فساد
- بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی و توسعه راهکارهای نوین برای کاهش ترافیک
- توسعه فضای سبز شهری و افزایش سرانه فضاهای عمومی برای شهروندان
- توجه بیشتر به مشارکت شهروندی در تصمیم‌گیری‌های شهری و ایجاد سامانه‌های نظرسنجی آنلاین
با توجه به این تغییرات، شهرداری ها نیاز دارند تا به‌طور مداوم قوانین و سیاست‌های خود را به‌روز کنند تا بتوانند خدمات بهتری به شهروندان ارائه دهند. حرکت به سمت شهرهای هوشمند، استفاده از فناوری‌های دیجیتال، تقویت شفافیت و پاسخگویی در نهادهای شهری، از مهمترین اقدامات و وظایف شهرداری ها در سال‌های اخیر محسوب می‌شود.
توزیع خدمات عمومی و حقوق شهروندی در قانون شهرداری ها
در ادامه قانون شهرداری های کشور، به موضوع توزیع خدمات عمومی مانند آب و برق در میان ساکنین شهرها پرداخته شده‌است. طبق این قانون، مقررات شهرداریها جنبه عمومی دارند و لازم‌الاجرا هستند؛ به‌طوریکه تمامی شهروندان موظف به رعایت این مقررات هستند. علاوه بر این، در صورتی که شهروندان به تصمیمات اتخاذ شده در انجمن شهر اعتراض داشته باشند، می‌توانند اعتراض خود را به‌صورت کتبی و با ذکر دلایل به انجمن شهر، انجمن ولایتی یا وزارت کشور ارسال کنند تا مورد بررسی قرار گیرد و پاسخ لازم داده شود.
جمع‌بندی و نگاه نهایی به وظایف شهرداری ها
قانون شهرداری‌های کشور، که در سال ۱۳۳۴ تدوین شد، هنوز بخش عمده‌ای از آن در نظام مدیریت شهری کشور قابل اجراست. با این حال، با توجه به تغییر نیازهای شهرها، افزایش جمعیت و پیشرفت‌های اجتماعی، این قانون به‌طور مرتب مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته‌است. شهرداریها به‌عنوان نهادهای کلیدی در مدیریت شهری، نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کنند.
وظایف گسترده شهرداری که شامل بهبود زیرساخت‌ها، حفظ نظم و امنیت، توسعه فضای سبز و نظارت بر امور مالی و اقتصادی است، تأثیر مستقیم و عمیقی بر رفاه شهروندان دارد. بنابراین، آگاهی از این وظایف برای مدیران شهری، شهروندان و فعالان این حوزه بسیار ضروری است. در نهایت، اگر شما تجربه یا نظری در رابطه با عملکرد شهرداریها دارید، لطفاً آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
دیگر لینکهای مرتبط:
