ضرورت تحول در آموزش و پرورش
ضرورت تحول در آموزش و پرورش
ضرورت تحول در آموزش و پرورش به معنای نگاه همهجانبه میباشد. یعنی هم آموزشی درخور که به قولی بتوان در کنکور درخشید و هم پرورشی شایستهی جامعهی ایرانی-اسلامی که در آن افراد به ایرانی بودن خود بالیده و هر شخص یک آیینهی تمام قد از چند هزار سال تاریخ و تمدن باشد. آموزش و پرورش به عنوان دو رکن اصلی زندگی هر فرد، نقش موثری در شکلدهی ساختار جامعهی کنونی و مهمتر از آن، تعیین کنندهی آیندهی هر کشور میباشد. درواقع محتوی آموزشی ارائه شده در مدارس، تکه پازلهایی بوده که نتیجهی نهایی آن ایجاد ساختار یک جامعه در آینده میباشد. همچنین متخصصین و اهل فن در این حوزه، با مشاهدهی این محتوی میتوانند جهتگیری حرکت یک جامعه را در آینده پیشبینی کنند.
نوع نگاه افراد به خانواده، ارزشهای یک جامعه، نگاه افراد به تاریخ و تمدن، روابط بین فردی، اعتقاد به خدا و یا ساخت یک جامعه با محوریت فرد و … را میتوان با استفاده از آموزش در کودکی تا نوجوانی در یک جامعه شکل داد. نقش اصلی در تعیین و سمت و سوی این حرکت را سیاست گذاریهای کلان یک کشور دارد. ضرورت تحول در آموزش و پرورش پیش نیازهایی داشته که در وهلهی اول به تصمیمسازان و تصمیمگیران یک کشور برمیگردد. آگاهی از این مهم که جامعه باید به کدام سمت حرکت کند، سبب شده تا میزان و نوع ضرورت تحول در آموزش و پرورش شناسایی و سپس برنامهریزیهای لازم صورت پذیرد.
یک سال تحصیلی چند ساعت است
در کشور عزیزمان ایران، بعد از خانواده، آموزش و پرورش مهمترین نهاد تربیتی کشور میباشد. متاسفانه مدارس کشور بیشتر در حال آموزش بوده و نقش تربیتی در آنها بسیار کمتر دیده میشود. فرزندان این مرز و بوم ۱۲ سال از عمر خود را به مدرسه میروند. بهغیر از روزهای تعطیل، هر دانشآموز تقریبا نصف روز را در مدارس سپری میکند. در این زمان طولانی و هرروزه که در آن شخصیت و آیندهی فرزندان شکل میگیرد، هم میتوان آموزش دید و هم پرورش یافت. متاسفانه و در این سالهای اخیر، این وقت و زمان ارزشمند دانشآموزان بیشتر صرف تست زنی در دروس شیمی و فیزیک و … شدهاست.
- و اما برای پاسخ به سوال یک سال تحصیلی چند ساعت است ؟
با یک حساب سرانگشتی و با فرض این که هر دانش آموزش از هفت صبح تا یک ظهر در مدرسه باشد، با احتساب تعطیلی پنج شنبه و جمعه ها، هر دانش آموز هفتهای پنج روز و معادل ۲۵ ساعت در مدرسه حضور دارد. در واقع هر دانش آموز در هر ماه ۱۰۰ ساعت از زمان خود را در مدرسه میگذراند. برای یک سال تحصیلی این عدد برابر ۹۰۰ ساعت میباشد. لذا هر سال تحصیلی برابر با ۹۰۰ ساعت بوده که به ازای ۱۲ سال تحصیلی، هر دانش آموز ۱۰۸۰۰ ساعت از زمان خود را به صورت مسمتر در مدارس سپری میکند.
تنها کافی است تا این عدد را ضربدر تعداد کل دانش آموزان کشور کرده و متوجهی میزان زمان حضور دانش آموزان در مدارس کشور شد. لذا ضرورت تحول در آموزش و پرورش به مفهوم استفادهی بهینه و حداکثری در مقولهی استفاده از این زمان سپری شده میباشد. به طوری که دانش آموزان کشور پس از ۱۲ سال تحصیلی، بیشترین راندمان آموزشی و از آن مهمتر پرورشی را داشته باشند.
معنای تحول در آموزش و پرورش
رهبر معظم انقلاب در جمع رؤسای مناطق آموزش و پرورش کشور فرمودند: “ما میخواهیم آن کسی که از آموزش و پرورش خارج میشود، بعد از سیزده سال انسانی باشد با برجستگیهای اخلاقی، برجستگیهای فکری و مغزی و با تدّین؛ یکچنین انسانی میخواهیم. از نظر اخلاقی انسانی باشد شجاع، خوشخو، خیرخواه، خوشبین، امیدوار، بلندهمت، مثبت در قضاوتها و سایر خصوصیات اخلاقیای که برای یک انسان مطلوب، شما درنظر میگیرید، از لحاظ خصوصیات فکری خلاق، پرسشگر، اهل فکر، نوآور، مایل به ورود در وادی مجهولات و صاحبفکر. از جنبهی رفتاری آدمی منضبط، قانونشناس.
بهراستی آیا اکنون اینگونه است؟ کجای نظام آموزشی کشور خلاقیت را آموزش میدهد؟ چگونه اندیشیدن و نوع مواجهی دانشآموزان با مجهولات در کجای مدارس کشور تدریس میشود؟ آیا واقعا با یک نمرهی انضباط میتوان فردی منضبط تربیت کرد؟ تعریف مدیران مدارس از انضباط و قانون شناسی تعریفی درست است؟ آیا صرف حضور یک دانشآموزش ۸ ساله آن هم راس ساعت ۷:۱۵ در حیاط مدرسه، یک شخص منضبظ و قانونمند تربیت میکند؟ و آیا این برنامههای موجود درسی و اخلاقی برای پرورش انسانهایی منضبط و قانونمند واقعا کافیست؟!!!!! نوع ضرورت تحول در آموزش و پرورش مستلزم شناخت دقیق از نیازهای آتی یک جامعه میباشد. تنها با شناخت دقیق این نیازها، میتوان اهداف صحیحای برای تحول در آموزش و پرورش تعریف کرده و برای دستیابی به این اهداف برنامهریزی کرد.
مهمترین چالش معلمان در ارتباط با دانش آموزان
همگامی با پیشرفتهای جهان، یکی از مهمترین چالش معلمان در ارتباط با دانش آموزان است. با توجه به تحول دائمی فناوری و دسترسی آسان به منابع آنلاین، دانشآموزان از منظر تحصیلی و اجتماعی با موقعیتها و تصمیمات پیچیدهای روبرو هستند. سیستم آموزشی کشور درگذشته، شاید تنها هر ده سال یکبار فقط به بروزرسانی کتب درسی اکتفا میکرد، اما اکنون آموزش و پرورش در حال تعلیم و تربیت دانشآموزان برای ورود به دنیایی مواجه هست که حرکت بسیار سریعی داشته و انتظارات دنیای بیرون از دانشآموز برعکس بسیار پیچیده میباشد.
سیستم کنونی آموزش و پرورش بر مبنای ورودی – خروجی طراحی شدهاست. اکنون به هیچ عنوان این سیستم کارآمد نیست. لذا دانش آموزانی که تنها با مطالعهی کتب درسی و بخاطر سپردن محتوی این کتب توانستهاند به عنوان شاگرد اول شناخته شوند، نمیتوان انتظار داشت که درست فکر کرده و به صورت خلاقانه حل مساله کنند. بههمین روی ضرورت تحول در آموزش و پرورش بیش از پیش احساس شده و متولیان امر اقدام به تهیه و انتشار سند تحول بنیادین آموزش و پرورش کردهاند.
مهمترین عامل تحول در آموزش و پرورش چیست
یکی از مسائل مهم، انگیزهی هر شخص برای معلم شدن است. بیشک برای بهبود وضعیت کنونی مدارس و درک ضرورت تحول در آموزش و پرورش کشور، از شخصی که بخاطر بیکاری در آزمون استخدامی شرکت میکند، نباید انتظار چندانی داشت. ذکر این نکته ضروریست که این مهم خطاب به تصمیم سازان و مسئولین کشور است. داشتن کاری متناسب با علاقه و روحیات جوانی که بهترین سالهای عمر خود را صرف تحصیل کرده و اکنون دارای مدرکی کارشناسی و یا بالاتر میباشد، کمترین حق طبیعی اوست. زمانی که این شخص بعد از چند سال فارغالتحصیلی هنوز بیکار است، مطمئنا به دنبال فرصتی برای کسب شغل و ایجاد استقلال مالی بوده و چه فرصتی متناسبتر از آزمون استخدامی پیشرو میباشد؟؟!!!!!!!!! بگذریم، به نظر میرسد برای درک وضع موجود و حاکم در مدارس کشور، کافیست به سؤالات زیر پاسخ گفته شود:
- آیا رفتار معلمین کنونی مؤثر است؟
- تعریف وظایف مدارس چه میزان میتواند مؤثر باشد؟
- هدف از معلم شدن چیست؟
- اقتصاد فرهنگیان عزیز به چه میزان تأثیرگذار است؟
- برگزاری آزمونهای استخدامی چه نقشی در این میان دارند؟
- لزوم جذب معلمین از طریق دانشگاههای تخصصی به چه میزان حائز اهمیت است؟
پس از درک ضرورت تحول در آموزش و پرورش و بیان معنای این تحول، همچنین چالشهای پیشروی معلمان در ارتباط با دانش آموزان هر ردهی تحصیلی، در ادامه با بررسی پرسشهای مذکور سعی شده تا اهمیت تغییر و تحول برخی از ساختارهای آموزشی کشور مورد بررسی قرار گیرد.
چرخش های تحول آفرین مدرسه
آموزشوپرورش همانطور که از نام آن پیداست وظیفهای سنگین و حیاتی در رشد و تربیت نیروی انسانی کشور و از همه مهمتر شکلدهی جامعهای پویا بر مبنای فرهنگ ایرانی اسلامی را دارا است. خط مقدم این حرکت عظیم، مدارس کشور میباشند. یکی از مهمترین ایرادات مطورحه، نزول سطح مدارس در حد بازگویی سیلابس تعریفی وزارتخانه برای هر مقطع است. این مهم سبب شده تا مدارس و معلمین عزیز کشور بدون توجه به چرخش های تحول آفرین مدرسه و عدم لحاظ مبحث پرورش و تربیت، تنها با تلاش برای بیان تمام سرفصلهای تعیینشده دروس و با برگزاری یک امتحان پایانترم، هر سال تحصیلی را به پایان برسانند.
درصورتی که مدارس میتوانند:
در کنار تدریس دروس تعیینشده با برگزاری اردوهایی هدفمند تحت عناوین بازدید از مراکز صنعتی، بازدید از آثار باستانی، برگزاری مسابقات درون مدرسهای و حتی درونشهری، استانی، کشوری و از این قبیل فعالیتها، علاوه بر علاقهمند کردن دانشآموزان به محیط درسی و مدرسه، کشف استعداد و نیز پرورش روحیهی تیمی، نسبت به برقراری ارتباطی مفید و تأثیرگذار با دانش آموزان اقدام کنند. بعد از پذیرش ضرورت تحول در آموزش و پرورش و برای تحقق این مهم باید اندکی دست مدیران مدارس را باز گذاشت. ایجاد شرایط حداقلی برای امکان اتخاذ چنین تصمیمهایی توسط مدیران مدارس و یا مسئولین آموزش و پرورش هر شهرستان، سرعت تغییر و تحول در آموزش و پرورش را افزایش میدهد.
اهمیت بهبود وضع معیشتی معلمان
- اقتصاد فرهنگیان عزیز به چه میزان تأثیرگذار است؟
معلم و یا مدیری که برای بهبود وضع معیشت زندگیه همسر، فرزند و خودش مجبور است تا نسبت به کسب درآمد بیشتر، شغل دومی اتخاذ نماید، حتی هم اگر به دنبال تغییر وضع دانش آموزان و ازایندست مسائل باشد، فرصت وتی توان جسمی و روحی آن را نداشته و نمیتواند وقت خود را صرف دانش آموزان مدارس نماید، لذا لازمه این مهم تأمین مالی معلمان و مدیران کشور بوده تا این عزیزان بتوانند با فراغ بال نسبت به تربیت آیندهسازان این کشور اقدام نمایند.
اهمیت توسعه حرفهای مدیران و معلمان مدارس را نمیتوان نادیده گرفت اما اقتصاد معلمان و مدیران کشور از مسائل مهمی بوده که مستقیا میتواند بر روی دستیابی به اهداف تعیینشده پیش رو اثرگذار باشد. در مبحث اقتصاد فرهنگیان نیاز است که مدیران تصمیم گیر کشور با مدنظر قرار دادن این مهم امکان تمرکز حداکثری معلمین و مدیران عزیز مدارس را بر روی هدفهای بالادستی تعیینشده فراهم نمایند.
نقش معلم در سند تحول بنیادین
در این سال ها و پس از بررسی قوانین استخدام معلمین در این وزارت خانه، به نظر می رسد که قانون گذار از بحث گزینش فردی صالح برای این منصب خطیر، اندکی فاصله گرفته است. بی شک تربیت فرزندان این مرزوبوم بر هر مصلحت دیگری ارجحیت دارد، چرا که آیندهی کشور با دستان توانمند معلمین و دانش آموزان امروز رقم خواهد خورد. در روش برگزاری آزمونهای استخدامی براساس رشتههای تحصیلی اعلامی، تمامی فارغالتحصیلان دانشگاهی کشور میتوانند برای استخدام دراین وزارتخانه اقدام کنند. همواره باید مدنظر داشت که شغل معلمی علاوه بر دانش، نیازمند موارد مهم دیگری بوده که دانشآموختگان رشتههای مختلف دانشگاهی الزاما آن را ندارند.
تعدادی از این موارد عبارتاند از:
- توانایی درک کودکان و نوجوانان
- توانایی برقراری ارتباطی مؤثر با دانش آموزان
- توانایی انتقال دانش به دانش آموزان
- توانایی الگوسازی برای کودکان و نوجوانان و …
موارد گفته شده و نیز تعداد بیشماری از این قبیل مسائل که بهعنوانمثال یک فارغالتحصیل رشته شیمی حتی از یک دانشگاه الف کشور ولو اینکه بتواند با یک نمره خوب در آزمون استخدامی مربوطه قبول شود، لزوماً دارای ویژگیهای مهمی که یک معلم برای حضور در کلاس های درسی را باید داشته باشد، تاکید می کنم که لزوماً ندارد. این مهم بیانگر این است که لزوم استخدام معلم در این وزارت خانه و اجازهی تدریس در مدارس کشور، نیازمند تغییر در ساختار جذب آموزشی کشور میباشد.
هدف از رتبه بندی معلمان چیست
در روند کنونی استخدام معلمین، میزان توانایی یک معلم در پرورش دانشآموزانی خلاق مورد سنجش واقع نمیشود!!!!!! اینکه یک معلم تا چه میزان توانایی حل مسئله را به دانشآموزان یاد می دهد، هیچ اهمیتی ندارد. یک معلم اهل تفکر و نوآور هیچ امتیازی برای استخدام شدن ندارد!!!!! شجاعت، خیرخواهی، خوشبینی، امیدوار و سایر فضائل اخلاقی را با یک کتاب و دو کتاب نمیتوان آموزش داد. یک معلم با رفتار خود در کلاس و نوع مواجهی او در مسائل مختلف با دانشآموزان بیشترین تاثیر تربیتی را میتواند بگذارد. بهنظر میرسد که در روند استخدامی معلمین این مباحث هیچ جایگاهی ندارد. این مهم تنها یک مصداق از الزامات و ضرورت تحول در آموزش و پرورش کشور است.
البته که سنجش افراد در موضوعاتی از این قبیل و موضوعاتی که از اینچنین فضائل اخلاقی بحساب میآیند، کار بسیار دشوار و پیچیدهای میباشد. به هر روی تربیت فرزندان و مقولهی تغییر و تحول در نظام آموزشی کشور به میزانی حائز اهمیت است که باید برای سنجش این موارد در استخدام معلمین چارهای اندیشید.
خوشبختانه و براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این مهم برای معلمین در حین خدمت میسر گردیدهاست. تصویب قانون نظام رتبه بندی معلمان یکی از اقدامات موثر پیرامون این مهم برای سنجش و ارزیابی مدیران، معلمین و … میباشد. مدرک تحصیلی، دستاوردها و خلاقیت های نوآوری، تجربه، کسب مقام در جشنواره ها و رویدادها و … از عوامل موثر در رتبهبندی معلمین میباشد. بدین سبب امکان ارزیابی معلمین و … فراهم شده که در تربیت فرزندان این مرز و بوم تاثیر مستقیم و بسزایی دارند.
نقش دانشگاه فرهنگیان در تربیت معلم
نقش دانشگاه فرهنگیان در تربیت معلم یک اقدام مثبت بوده که از سال ۱۳۹۰ تاسیس گردید. با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در دی ماه ۱۳۹۰ تصمیم بر تجمیع کلیهی مراکز تربیت معلم کشور در قالب دانشگاه فرهنگیان اتخاذ گردید. هدف از تاسیس دانشگاه فرهنگیان تربیت معلم، معاون، مدیر و سایر نیروهای مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش می باشد. این دانشگاه با بیش از ۹۰ واحد دانشگاهی و ۸۰ هزار دانشجو سعی کرده تا به صورت تخصصی اقدام به تربیت معلم در کشور نماید.
از مهمترین وظایف دانشگاه فرهنگیان، توانمندسازی و ارتقای شایستگیهای عمومی، تخصصی و حرفهای منابع انسانی مورد نیاز در این وزارتخانه میباشد. این ارتقاء بهواسطهی آموزشهای کوتاه مدت، میان مدت و حتی بلندمدت انجام میپذیرد. با این اقدام که از مصوبههای شورای عالی انقلاب فرهنگی است، بیانگر درک درست از ضرورت تحول در آموزش و پرورش کشور بوده و لذا انتظار می رود که به واسطهی این اقدام مهم، شاهد ایجاد این تغییر و تحول در نظام آموزشی کشور باشیم. همچنین امید میرود تا در سالهای نچندان دور تمام نیاز وزارتخانهی آموزش و پرورش از میان فارغالتحصیلان این دانشگاه مرتفع شود.
موفق و پیروز باشید.
نشراستخدام/» بخش تهیه و تدوین مقالات تخصصی